Tardif diskinezi (TD), nöroleptik ilaçların bir yan etkisidir. TD, seğirme, yüz buruşturma ve ıkınma gibi kontrol edilemeyen veya istemsiz hareketlere neden olur.
Nöroleptik ilaçlar antipsikotik ilaçları içerir. Genellikle psikiyatrik bozukluklar ve nörolojik bozukluklar için reçete edilirler. Bazen nöroleptik ilaçlar gastrointestinal (GI) bozukluklar için reçete edilir.
Tardif Diskinezi ne demektir?
Bu ilaçlar beyninizdeki dopamin reseptörlerini bloke eder. Dopamin, duyguları ve beyninizin zevk merkezini kontrol etmeye yardımcı olan bir kimyasaldır.
Ayrıca motor fonksiyonlarınızda da rol oynar. Çok az dopamin kaslarınıza müdahale edebilir ve TD’nin belirti ve semptomlarına neden olabilir.
Bazı çalışmalar, bu ilaçları alan kişilerin %20 ila %50’sinin tedavileri sırasında TD geliştireceğini öne sürüyor. Durum kalıcı olabilir, ancak semptomlar başladıktan sonra tedavi, bunların ilerlemesini önleyebilir ve birçok durumda bunları tersine çevirebilir.
Bu nedenle, herhangi bir rahatsızlığı tedavi etmek için nöroleptik ilaçlar alıyorsanız doktorunuza düzenli olarak danışmanız önemlidir. Semptomların ortaya çıkması birkaç ay veya yıl sürebilir, ancak bazı kişiler sadece bir dozdan sonra reaksiyon yaşayabilir.
Hafif ve orta şiddette TD vakaları aşağıdakilerin sert, sarsıntılı hareketlerine neden olur:
Bu hareketler arasında sık sık göz kırpma, dudakları şapırdatma veya büzme, dili dışarı çıkarma sayılabilir.
Orta dereceli TD vakalarında kişiler genellikle şu bölgelerde ek kontrolsüz hareketler yaşarlar:
Şiddetli TD vakaları gövdenin sallanmasına, bir yandan diğer yana hareket etmesine ve pelvisi itmesine neden olabilir. Hızlı veya yavaş olsun, TD ile ilişkili hareketler o kadar rahatsız edici hale gelebilir ki çalışma, günlük görevleri yerine getirme ve aktif kalma yeteneğinizi engeller.
TD çoğunlukla nöroleptik veya antipsikotik ilaçların yan etkisidir. Bu ilaçlar şizofreni, bipolar bozukluk ve diğer ruh sağlığı durumlarını tedavi etmek için reçete edilir. TD ilaçları bazen GI bozukluklarını tedavi etmek için de reçete edilir.
TD geliştirme riskiniz bu ilaçları ne kadar uzun süre alırsanız o kadar artar. Bu ilaçların “birinci nesil” antipsikotikler olarak bilinen eski bir versiyonunu kullanan kişilerin, daha yeni ilaçlar kullanan kişilere göre TD geliştirme olasılığı daha yüksektir.
TD ile sıklıkla ilişkilendirilen ilaçlar şunlardır:
Klorpromazin (Torazin). Şizofreni semptomlarının tedavisinde kullanılır.
Flufenazin (Prolixin veya Permitil). Bu ilaç, düşmanlık ve halüsinasyonlar da dahil olmak üzere şizofreni ve psikoz semptomlarını tedavi edebilir.
Haloperidol (Haldol). Haloperidol psikotik bozuklukların, Tourette sendromunun ve davranış bozukluklarının tedavisinde kullanılır.
Metoklopramid (Reglan, Metozolv ODT). Metoklopramid, mide ekşimesi ve yemek borusundaki ülser ve yaralar da dahil olmak üzere mide-bağırsak sorunlarını tedavi etmek için kullanılır.
Perfenazin. Şizofreni belirtilerinin tedavisinde ve yetişkinlerde görülen şiddetli bulantı ve kusmanın tedavisinde kullanılır.
Proklorperazin (Satın Al). Proklorperazin şiddetli bulantı ve kusmanın yanı sıra anksiyete ve şizofreniyi tedavi etmek için reçete edilir.
Tiyoridazin. Şizofreni tedavisinde kullanılır.
Trifluoperazin. Bu ilaç şizofreni ve anksiyeteyi tedavi etmek için reçete edilir.
Antidepresan ilaçlar. Bunlar arasında trazodon, fenelzin, amitriptilin, sertralin ve fluoksetin bulunur.
Antiepileptik ilaçlar. Bunlar arasında fenitoin ve fenobarbital yer alır.
Yaşamları boyunca bu ilaçlardan bir veya daha fazlasını alan herkeste TD gelişmez. TD gelişen bazı kişilerde, ilacı almayı bıraktıktan sonra bile semptomların devam ettiği görülür.
Diğer kişilerde ilacı bıraktıktan veya azalttıktan sonra semptomlarda iyileşme görülebilir. Bazı kişilerin neden iyileştiği ve bazılarının neden iyileşmediği açık değildir.
TD semptomları yaşamaya başlarsanız ve nöroleptik ilaçlar alıyorsanız, hemen doktorunuza söyleyin. Semptomları durdurmak için dozunuzu azaltmaya veya farklı bir ilaca geçmeye karar verebilirler.
TD’yi tedavi etmenin birincil amacı onu tamamen önlemektir. Bunun için doktorunuz tarafından düzenli değerlendirmeler yapılması gerekir. Bu değerlendirmeler sırasında doktorunuz, TD geliştirip geliştirmediğinizi belirlemek için bir dizi hareket ölçümü kullanacaktır.
Eğer TD belirtileri göstermeye başlarsanız, doktorunuz dozunuzu düşürmeye veya TD’ye neden olma olasılığı daha düşük olan yeni bir ilaca geçmeye karar verebilir.
2017’de ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), TD semptomlarını tedavi etmek için iki ilacı onayladı. Bu ilaçlar — valbenazin (Ingrezza) ve deutetrabenazin (Austedo) — beyninizdeki dopamini düzenler.
Beyninizin kas hareketinden sorumlu bölgelerinde ne kadar kimyasalın alındığını kontrol ederler. Bu, uygun hareketi geri kazanmaya ve TD semptomlarını azaltmaya yardımcı olur.
Sizin için doğru tedavi yöntemi, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli faktörlere bağlı olacaktır:
TD’nin semptomları ne kadar şiddetli? İlacı ne kadar süredir kullanıyorsunuz? Kaç yaşındasınız? Hangi ilacı kullanıyorsunuz? Diğer nörolojik bozukluklar gibi ilişkili durumlar
Ginkgo biloba veya melatonin gibi bazı doğal ilaçlar semptomları azaltmada bir miktar fayda sağlayabilir. Örneğin, bir çalışma ginkgo biloba özütünün şizofreni hastalarında TD semptomlarını azaltabileceğini bulmuştur. Ancak, doğal bir ilacı denemeden önce her zaman doktorunuzla konuşun.
TD, diskinezinin sadece bir türüdür. Diğer türler, diğer durumların veya hastalıkların sonucu olabilir.
Örneğin, Parkinson hastalığı olan kişilerde diskinezi görülebilir. Diğer hareket bozuklukları olan kişilerde de diskinezi belirtileri görülebilir.
Tardiv Diskinezinin Belirtileri Nelerdir?
Ek olarak, TD’nin semptomları diğer birkaç duruma benzer olabilir. Atipik hareketlere neden olan hastalıklar ve durumlar şunlardır:
Doktorunuzun TD’yi teşhis etme çabasının bir parçası, ilişkili rahatsızlıkları ve TD ile karıştırılabilecek benzer rahatsızlıkları incelemektir. Nöroleptik ilaçların kullanım geçmişi, olası TD vakalarını diğer nedenlerden ayırt etmeye yardımcı olur, ancak her zaman bu kadar basit değildir.
TD semptomlarının ortaya çıkması zaman alabilir. İlaç almaya başladıktan birkaç hafta sonra ortaya çıkabilirler. Ayrıca ortaya çıkmaları aylar hatta yıllar alabilir. Bu yüzden TD’nin teşhisi zor olabilir.
İlacı aldıktan sonra semptomlar ortaya çıkarsa, doktorunuz ilacı ve teşhisi aynı hızla bir araya getiremeyebilir. Ancak, ilacı almaya devam ediyorsanız, teşhis biraz daha kolay olabilir.
Doktorunuz tanı koymadan önce muhtemelen fiziksel bir muayene yapacaktır. Bu muayene sırasında hareket yeteneklerinizi ölçeceklerdir. Doktorunuz muhtemelen Anormal İstemsiz Hareket Ölçeği (AIMS) adı verilen bir ölçek kullanacaktır.
AIMS, doktorların üç şeyi ölçmesine yardımcı olan beş noktalı bir ölçümdür:
Hareketlerinizin yoğunluğu, hareketlerinizin farkında olup olmadığınız, hareketleriniz sonucunda sıkıntı yaşayıp yaşamadığınız
Doktorunuz, atipik hareketlere neden olan diğer bozuklukları ekarte etmek için kan testleri ve beyin taramaları isteyebilir. Diğer durumlar elendikten sonra, doktorunuz bir tanı koyabilir ve sizinle tedavi seçeneklerini tartışmaya başlayabilir.
Antipsikotik ilaçlar alıyorsanız, doktorunuz sizi düzenli olarak TD semptomları açısından kontrol etmelidir. Yıllık bir muayene önerilir.
Erken teşhis konulduğunda, ilacı almayı bıraktığınızda, ilacı değiştirdiğinizde veya dozunuzu azalttığınızda yaşadığınız semptomlarda iyileşme görülebilir.
Ancak TD semptomları kalıcı olabilir. Bazı kişilerde, ilacı almayı bıraktıktan sonra bile zamanla kötüleşebilirler.
TD’yi önlemenin en iyi yolu vücudunuzun ve yaşadığınız olağandışı semptomların farkında olmaktır. Farkında olmadığınız bir şey fark ederseniz doktorunuzla randevu alın. Birlikte, hareketleri nasıl durduracağınıza ve yine de altta yatan sorunları nasıl tedavi edeceğinize karar verebilirsiniz.
Bir yanıt bırakın